Aanvankelijk vervaardigde hij kaarten voor diegenen, die hem daarvoor opdracht gaven, zoals mogelijk het stadsbestuur van Helmond vóór 1548. Hij werkte o.a. aan kaarten van de Nederlandse provincies (1536-1546) en aan de bekende stedenatlas, ruim 250 plattegronden, waarmee hij in 1558 begon en die hij nog niet had voltooid bij zijn dood in 1575, doch welke werkzaamheden hij vermoedelijk al in 1572 staakte, toen hij van Mechelen uitweek naar Keulen.

De stadsplattegronden zijn gemaakt in opdracht van de Spaanse regering als stafkaarten voor de Spaanse legerleiding. Hiervoor zullen de strategisch belangrijke punten nauwkeurig zijn weergegeven.
Alle plattegronden zijn op dezelfde schaal getekend (ongeveer 1:8000) en met dezelfde oriëntatie, nl. het toenmalige magnetische noorden boven. Zij zijn getekend volgens dezelfde methode als resultaat van opnamen ter plaatse. Als Van Deventer op de plaats van bestemming aankwam, wandelde hij met zijn instrumenten de wegen af, die hij op zijn kaarten met grote stippen aangaf. Zijn wijze van werken berustte op de primitieve wijze van driehoeksmeting volgens de door Gemma Frisius beschreven methoden, waarbij gebruik werd gemaakt van torenspitsen en andere hooggelegen punten om de omgeving op te nemen.

Van de stedenatlas zijn netexemplaren en ,,minuten” (= laatste versie vóór netexemplaren) bekend. De plattegrond van Eindhoven is een minuut. Op de minuut van Eindhoven vinden wij genoemde stippellijnen in het midden van wegen en straten en langs pleinwanden. Houdt men de minuut tegen het licht, dan ziet men, dat de kaart op de plaats van de stippen doorgeprikt is. 
De zogenaamde minuut is geen "kladversie", maar een "eerste versie". Gemaakt aan de hand van topografische en andere gegevens, die tijdens de veldopname werden opgetekend. Tekst in het Nederlands. De netkaart omvat in strikte zin een hoofdkaart (vaak ook aangeduid als netkaart) en een bijkaart, naast elkaar weergegeven. De hoofdkaart is een "nette" versie van de minuut, met de tekst in het Latijn. Op de bijkaart zijn alleen de stadsvesten en stadsgrachten, de voornaamste gebouwen en de straten weergegeven. Soms zijn de gebouwen benoemd met een Latijnse benaming.

Dit geeft een aanwijzing voor de methode, waarmee zonder veel moeite verscheidene netexemplaren van een kaart konden worden gemaakt. Van Deventer zal, thuisgekomen, op de plaats van de stippen zijn schets tegelijk met een of meer bladen hebben doorgeprikt. In de Eindhovense plattegrond komen ook op plaatsen waar geen stippen staan prikken voor, zoals op de plaats waar de Gender de stad binnenstroomt, op willekeurige afstanden in de Dommel, in de gracht rond Mariënhage, in de Windgraaf en langs de weg, die parallel aan de vest van de Woenselse naar de Gestelse Poort loopt.

Uit de kaart blijkt duidelijk de strategische bestemming, daar de maker conform zijn opdracht de wallen, stadspoorten en andere versterkingen, zoals het kasteel, de belangrijke gebouwen en vooral de toegangswegen (zie de grote stippen) overduidelijk weergeeft. Van de niet belangrijke wegen geeft hij alleen de aanzet of het geschatte verloop.

De plattegrond van Eindhoven meet 41,3 bij 29,6 cm. en de hoeken van het blad zijn (later?) afgesneden. De rivierdalen zijn zachtgroen (beemden), de huizen rood en de daken van kerken, stadhuis en klooster Mariënhage blauw van kleur. De wegen in de binnenstad zijn wit (verhard?), de wegen binnen en buiten de wallen langs de vesten en de overige wegen buiten de stad zijn grijsachtig (niet verhard?). De Markt lijkt wit, doch vertoont mogelijke vlekken van een vroegere inkleuring (de Markt was verhard met gruis).
De kaart is onvoltooid, wat is af te leiden uit het feit dat andere plattegronden ingetekende en zelfs (deels) ingekleurde stadswapens bevatten. De Eindhovense kaart is doormidden gevouwen geweest, heeft oorspronkelijk met de linkerzijde gebonden gezeten in een band en vertoont nogal wat kreukwerk. Er is vochtschade aan de linkerzijde van de kaart, vooral bij Gestel, waar het vocht het lijnenwerk van de wegen en de inkleuring van de huizen heeft aangetast. Aan de randen is de kaart vuil.

Tekst door  J.Th.M.Melssen van het Streekarchief Z-O Brabant, 1982  

Er zijn aanwijzingen, dat de geograaf Van Deventer in 1558 is begonnen met zijn stedenatlas, ook al zijn er incidenteel oudere kaarten bekend. De tekst van zijn opdracht is niet bekend. Toch weten wij dat het zijn taak was ,,te visiteren, meten ende bescrijven alle de steden van onsen landen van herwertsovere, mitsgaders die rivieren ende omliggende vlecken ende dorpen”, aldus een bevelschrift van koning Philips II van 29 mei 1559. Hetzelfde bevelschrift verplicht alle plaatselijke besturen en andere functionarissen de geograaf en zijn helpers alle medewerking te verlenen en overal toe te laten. Van Deventer zou voor zijn stedenatlas eerst het hertogdom Brabant hebben bezocht. De handschriftencatalogus van de Koninklijke Bibliotheek te Brussel geeft als datering voor de kaarten de jaren tussen 1550 en 1565. De Eindhovense kaart biedt zelf weinig aanknopingspunten voor een datering. Alleen de loop van de rivier de Gender en de verdedigingswerken bieden enig houvast. De Gender, die door de stad loopt, is in de 16e eeuw verlegd achter de huidige Jan van Lieshoutstraat en langs de Smalle Haven om als brandgracht te dienen. Van Deventer geeft de oude situatie weer en de vroegste aanduiding voor de nieuwe loop is van 31 oktober 1569, als er sprake is van ,,de oude Gender”. De waterloop achter de huizen op de Demer vanaf de Vrijstraat, die wordt genoemd in o.a. de jaren 1538-1552, is bij de reorganisatie van de stad na 1554 verdwenen en wordt door Van Deventer niet getekend. De stadsplattegrond laat verder een rechthoekige Markt, rechtgetrokken straten en de huizen keurig op één lijn langs de straten zien, overeenkomstig de bouwverordening van de prins van Oranje van 9 april 1554, uitgevaardigd na de stadsbrand van 3 januari 1554. Op de kaart is geen spoor van de brand meer te zien. Het rechthoekig maken van de Markt kan eerst van na 30 september 1555 dateren als het stadsbestuur overgaat tot ruil van een perceel grond, dat bij de Markt moet worden getrokken. 

Nog op 7 april 1557 zijn de sporen van de brand niet uitgewist, als koning Philips II op verzoek van de stad toestemming geeft tot het heffen van dubbel weggeld omdat de stad het onderhoud en de reparatie van de Steenweg en de 6 of 7 bruggen niet kan opbrengen als gevolg van genoemde stadsbrand, waardoor de inwoners zeer zijn verarmd „ende nu grote oncosten doen ende supporteren om haere verbrande huysen ende woonsteden weder van nyeus op te bouwen”. De tijdspanne tussen 1557 en 1569 kan nauwelijks met lokale bronnen worden verkleind, daar de schepenregisters tussen 2 oktober 1554 en 16 mei 1569 verloren zijn gegaan en de borgemeestersrekening over 1555/1556 en de H. Geestmeestersrekeningen over 1560/1561 en 1569/1570 geen nieuwe aanwijzingen opleveren. Wel kan uit getuigenverklaringen van 1567 en 1608 de conclusie worden getrokken, dat in het borgemeestersjaar van 1 oktober 1567 tot 1 oktober 1568, ná 15 december 1567, is begonnen met het opnieuw uitzetten van de vestingwerken rond de stad. Kunnen wij uit lokale bronnen de kaart tussen 7 april 1557 en 15 december 1567 dateren, de opdracht uit 1558 geeft ons een aanwijzing de datering te verschuiven naar omstreeks 1560. Deze datering wordt bevestigd door een schrijven van de kastelein van het kasteel Eindhoven aan de prins van Oranje uit 1560, waarin hij vraagt om herstel van het kasteel dat bijna geheel dakloos is. Dit kleine feit wordt door de kaart van Van Deventer bevestigd door het ontbreken van de kleur blauw voor het dak van het - strategisch belangrijke - kasteel.

Van Deventers opdracht luidde de toegangswegen naar de stad in kaart te brengen. Een gevolg hiervan was, dat hij de zijstraten van toegangswegen wel aanstipte, doch niet volledig natrok en in kaart bracht. De op de kaart onvolledig aangegeven wegen kunnen dus wel hebben doorgelopen. De wegen waarin grote stippen zijn aangebracht, zijn door de geograaf zelf opgemeten, de overige zal hij op het oog hebben geschetst. De meeste wegen zullen van zand, leem, knuppels of gruis zijn geweest. Bij onze beschrijving gaan wij uit van de huidige of de laatst bestaand hebbende straatnamen. 

Woensel

Aansluitend aan de Demer zien wij de Fellenoord, thans Piazza en Schimmelt, van waaruit men links via 't Eindje naar de Lijmbeekstraat kan gaan in noordelijke richting. De twee zijstraten in zuidelijke richting vanaf 't Eindje heetten vroeger eveneens 't Eindje, doch later respectievelijk Nieuwe Strijpseweg of Gagelstraat (west) en Voetbrugsteeg (oost). De Gagelstraat kruist de waterloop De Windgraaf richting Strijp. De eerste zijstraat rechts van de Lijmbeekstraat is de Harmoniestraat, de tweede de Peperstraat, overgaand in de Van Kinsbergenstraat. De zijstraten links zijn niet met name bekend. Vervolgt men de Fellenoord rechtsaf dan bereikt men de splitsing Broekseweg (ook Heerof Heiweg genaamd) en Oude Bogert. De zijstraat van de Oude Bogert is de Nieuwe Bogert, die via een op de kaart niet aangegeven verbinding met de latere Kersen- of Pruimenstraat weer op de Broekseweg uitkomt. 

De tweede zijstraat rechts op de Broekseweg is de Looierstraat, de derde zijstraat de Brugstraat, vroeger Molenstraat geheten. Deze straat liep naar de dubbelradige watermolen Schimmelen (thans T.H.-terrein). Het verlengde van de Broekseweg na de Brugstraat heet Oude Torenstraat; de eerste afsplitsing hiervan naar rechts de Eckartseweg. De vroegere naam voor Oude Torenstraat is Kruisweg, ook voorbij de kerk. Na de kerk links te zijn gepasseerd bereiken wij een kruising: rechts het Schoolpad, rechtdoor de Kruisweg naar de heide en de schutsboom, links de Kerkstraat (thans Kaakstraat). 

Tussen Lijmbeekstraat en Broekseweg ligt de Kruisstraat, eertijds Kerkstraat of Oude Boschweg geheten. Meteen links is op de kaart de aanzet van de Hemelrijken zichtbaar. Bij de kruising met de (op de kaart niet aangegeven) Van Kinsbergenstraat en de Verwerstraat (vroeger Torenstraat), gaat de Kruisstraat over in de Van Brakelstraat (vroeger Kronehoefstraat) en bereikt de Kronehoefstraat bij het complex De Kroonhoef, dat door Van Deventer wordt aangegeven. Links op de kaart is nog juist de Frankrijkstraat (vroeger Groenstraat of grindweg naar Son genoemd) zichtbaar, die vanuit het Noorden in de Kronehoefstraat uitkomt. Vervolgen wij de Kronehoefstraat naar het oosten, dan kruisen wij de Wezelstraat (vroeger Kruispad) waarna de straatnaam overgaat in Pastoriestraat (vroeger Broekse kerkstraat). De Pastoriestraat had een verbinding met de Brugstraat, doch die is op de kaart niet aangegeven. Het verlengde van de Verwerstraat over de Pastoriestraat vinden wij thans terug in de Kaarderstraat/Byrdstraat.

Aansluitend aan de Gagelstraat vanuit Woensel bereikt men over de Windgraaf de Schouwbroeksestraat, thans Gagelstraat geheten, die uitkomt in het gehucht Schouwbroek. Het horizontale stukje weg in dat gehucht is thans (inclusief de stippellijn die daaraan aansluit) bekend als Willemstraat. 
Vanaf de Willemstraat kan men noordwestwaarts de Draaiboomstraat (vroeger Langdonkenpad) in, die overgaat in de Schouwbroekseweg, en
zuid westwaarts de Strijpsestraat in. De zijstraat links in de Strijpsestraat is de Engelsbergenstraat, vroeger ook wel Beemdstraat genoemd. De hiervoor genoemde stippellijn (Willemstraat) buigt oostwaarts af in zuidelijke richting en kruist de rivier de Gender. Dit bijna verticale stukje weg staat thans bekend als Vonderweg. 

Gestel
Vervolgen wij de Vonderweg, die overgaat in de Mauritsstraat (vroeger Strijpsepad), dan bereiken wij de Laag Goorstraat, later Laagstraat geheten. Thans staat deze straat bekend onder de naam Willem de Zwijgerstraat, Mecklenburgstraat, Princessenlaan en Christinastraat, die via de aanzet van de Catharinastraat uitkomt bij de samenkomst van Grote en Kleine berg. Het verlengde van Grote en Kleine Berg is de Hoogstraat. Volgen wij deze straat in zuidelijke richting, dan passeren wij eerst links de Edenstraat (vroeger Paradijsstraat) en komen dan aan de splitsing van de Hoogstraat met de Gestelsestraat (vroeger Zandstraat). De drie wegen aan de Gestelsestraat, die een visuele letter E vormen heten thans van noord naar zuid Ploegstraat (vroeger Akkerstraat), Helmerslaan en Huygenslaan, oorspronkelijk beemdwegen naar de Dommel.
Bij de plaatsnaam GESTEL kruist de Hoogstraat de Botstraat (west) en de Kreeftstraat (oost; vroeger Molenstraat/Hofstraat). Het verlengde van de Kreeftstraat over de Gestelsestraat is de Genneperweg (vroeger Molenstraat). De straat in zuidelijke richting vanaf de Botstraat heet thans Laagstraat en kruist de Rubinsteinlaan/Willebrordusstraat. Tegenover de plaats waar de Willebrordusstraat in de Hoogstraat uitkomt, staat thans de Lambertuskerk. Tussen de op de kaart niet ingekleurde Dommel en de Tongelreep ligt het gehucht Gennep, dat juridisch onder Gestel en kerkelijk onder Aalst behoorde. 

Via de op de kaart niet zichtbare verlengden van de Ploegstraat en de Genneperweg, die beide de rivier de Dommel en de laatste tevens de Tongelreep kruisen, komt men in Stratum in de Dr. Schaepmanlaan (noord) en de Alberdingk Thijmlaan (zuid). Via de Dr. Schaepmanlaan passeert men links de Elzentlaan (vroeger Nieuwe Baan) en bereikt men de kruising met de Stratumsedijk (west) en de Leenderweg (oost; vroeger Hoogstraat). Na de kruising te zijn overgestoken bereikt men de splitsing St. Jorislaan (links) en Heezerweg (rechts; vroeger Laagstraat), die onderling achtereenvolgens zijn verbonden door de Gasthuisstraat en de Schalmstraat (vroeger Achterstraat). Ten noorden van de kerk waren beide parallelwegen verbonden door een paadje. 

Heezer- en Leenderweg zijn achtereenvolgens verbonden door de Rozemarijnstraat (west) en de Heistraat (oost), terwijl in het verlengde van de Rozemarijnstraat de aanzet van de Biesterweg (vroeger Biesterstraat) nog te zien is. Na samenkomst van Schalmstraat en Heezerweg zien wij nog de aanzet van de 1e Wilakkersstraat (vroeger Burghstraat geheten, de weg naar Geldrop). Het verlengde van de Schalmstraat over de St. Jorislaan heet Kettingstraat, het verlengde van de St. Jorislaan over de Schalmstraat Pastoor Dijkmansstraat. De Geldropseweg begint dichtbij de stad als zijstraat van de Stratumsedijk (vroeger Dijk) en was de weg naar Tongelre en Helmond. Bij de samenkomst van Geldropseweg en Pastoor Dijkmansstraat gaat de naam over in Voorterweg. De twee zijstraten van de Geldropseweg zijn de Bleekstraat (thans Tongelresestraat) en de Stuiverstraat. De weg van de Stratumse watermolen naar de Stratumsedijk bestond al in 1832 niet meer en zal wel een molenweg zijn geweest.

Het wegenpatroon langs de grachten en de grachten zelf zijn in het huidige stratenplan van Eindhoven terug te vinden in 18 Septemberplein, Vestdijk, Oude Stadsgracht, Stadhuisplein, Wal, Keizersgracht en Emmasingel. Vanuit Woensel komt men de stad binnen door de Woenselse Poort en over een ophaalbrug. Dwars door de stad loopt van Woensel naar Stratum de enige stenen weg die Eindhoven rijk is: de Steenweg, ook Rechte Steenweg genaamd. Ter plaatse van de Demer heet de steenweg Volderstraat en bij de Genderbrug in de Volderstraat Volderseinde, terwijl de oude Genderloop ter plaatse wordt aangeduid als Voldersgraaf. De wallen ter plaatse van het 18 Septemberplein staan bekend als De Raam, De Ramen of Lakenscheerdershof. Tussen Demer en Emmasingel ligt de Heilige Geestbeemd, waarin de Kemerlingshof is opgenomen. De kruising van Demer, Vrijstraat, Marktstraat en Rechtestraat heet Kruisstraat en op die kruising (Markstraat) staat de stadsput. De Vrijstraat wordt Vyckstraat of Gestelsestraat genoemd en leidt naar de (oude) Gestelse Poort. Buiten de Gestelse Poort vindt men 't Goorken (omgeving begin Willemstraat) en het gebied De Bergen, bestaande uit de Gestelstraat (Kleine Berg) en de Heerstraat (Grote Berg), verbonden door de Bergstraat, vanaf 1587 Kattenstraat genoemd (thans Bergstraat), en meer zuidelijk bij de Plas door een straatje, dat tussen 1801 en 1828 is verdwenen. Ter plaatse van de Heilige Geeststraat ligt de (Korte) Goorstraat en 't Goor en deze straat leidt naar het Heilige Geestveld, waarop het pest-, zieken- of gasthuisje staat. Daar waar de twee Bergen samenkomen zien wij een puntige lijn over de kaart lopen. Dit is de Run of Rundgraaf, de grens tussen Eindhoven en Gestel. Het gebied tussen Grote Berg, Wal, Dommel en Rundgraaf heet De Bleek, terwijl de gronden waarop de wallen liggen, worden aangeduid als bleekvelden. Het meest zuidelijke deel van De Bleek wordt De Stenen Kamer genoemd. Ongeveer in het verlengde van de Bergstraat ligt de Paradijsweg of Bleekstraat, voorbij het huis Het Paradijs Pad van de Wetering geheten (thans Zwembadweg). Aan de Paradijslaan ligt een olieslagmolen uit 1519.
Via de Grote Berg komt men de stad weer binnen over de Hoge Vonder, op het einde van de 16e eeuw ook (nieuwe) Gestelse Poort genoemd, en bereikt men via de Kerk- of Torenstraat, ook Achter de Toren geheten, de kerk, het kerkhof en de daarop staande school.

De huidige Rechtestraat wordt Grote, Lange of Rechte Steenweg genoemd en het Stratumseind Korte of Stads Steenweg. Tussen het stadhuis en het huis De Ster loopt een wegje naar de Heilige Geestbeemd, evenals de eerder genoemde percelen met die naam en het gast- of stadhuis eigendom van de Tafel van de H. Geest. Het Begijnenhof heet Bagijnenstraat of Molenstraat en aan het einde van die straat, ter plaatse van het Stadhuisplein, ligt het van 1424 daterende Begijnenhof in het Begijnenbroek aan de sluiswiel van de Stratumse watermolen. De stadsvest aldaar wordt ook Dommel genoemd. De straatjes van de Rechtestraat naar de Markt, Marktstraat en Korenstraat = Jan van Hooffstraat, heten gewoon straatjes naar de Markt en de Markt zelf wordt aangeduid met Markt, Marktveld of Grote Markt. Op het noordelijk deel van de Markt staat een linde. Via de Genderbrug bereikt men vanaf de Markt de (openbare) Achterstraat, het tegenwoordige Genderstraatje, die recht op de kasteelgracht uitkomt en via een paadje is verbonden met een andere Achterstraat, ook wel Rosemarijnstraat of Hovelstraat geheten (thans Jan van Lieshoutstraat). Deze straat loopt van de Markt naar De Heuvel, het gebied tussen Rechtestraat en Vestdijk ter hoogte van de Ten Hagestraat, en de Hager-, Kasteelof Kloosterstraat (thans Ten Hagestraat). Via laatstgenoemde straat bereikt men het walkasteel van Eindhoven (thans Huize Ravensdonck), het er tegenoverliggende Neerhof van het kasteel, en buiten de vesten het klooster Haghe, thans Mariënhage. De Smalle Haven heet Achterstraatje of de Kleine Achterstraat en komt uit op het Stratumseind. Het Stratumseind verandert van naam als men de Stratumse Poort passeert: Stratumse Dijk. Van de Stratumse Dijk gaat men via de Molenstraat naar de Stratumse watermolen op de Dommel. De brug in de Stratumse Dijk over de Dommel is een tolbrug, die al in de middeleeuwen wordt genoemd. De Molenwiel of ’t Molenwater, op de kaart nog niet aangelegd, is kort vóór 1576 ontstaan door een afgraving van zand ten behoeve van de Stratumse Dijk.

De stad is in 1553 door het huwelijk van Anna van Egmond met Willem van Oranje in handen gekomen van het Huis van Oranje. Na het overlijden van Anna van Egmond in 1558 is Willem van Oranje heer van de stad voor zijn minderjarige zoon Philips Willem (1554-1618).
In het gebied van het Land van Cranendonk en de stad Eindhoven wordt de heer vertegenwoordigd door de drossaard. Ter plaatse is de schout de hoogste gezagsdrager. Het stadsbestuur bestaat uit drie leden: (1) twee borgemeesters, die verantwoordelijk zijn voor de inkomsten en uitgaven van de stad, (2) zeven schepenen, die tevens het gerecht” uitmaken, en (3) een groep functionarissen (kerk- en H. Geestmeesters, ambachtsdekens of vijfmannen, gezworenen en raden) en het grootste of een notabel deel van de gemeente. De inkomsten van de stad bestaan voornamelijk uit de verpachting van de stadsaccijnzen, de beden en de poortersgelden. De uitgaven zijn zo veelzijdig dat die moeilijk in categorieën zijn in te delen.

Hoe wij ons de stad rond 1560 moeten voorstellen, blijkt al deels uit het beschreven wegenpatroon. Nog kort vóórdat Van Deventer de stad in kaart heeft gebracht, moet zij een geheel ander aanzien hebben gehad. Rondom de stad lagen dubbele wallen en grachten, behalve bij het kasteel, met een totale breedte van 60 voet (18 meter).
De wallen (borstweringen), deels daterend van rond 1500, waren gemaakt van plaggen of aarde en waren voorzien van schietgaten en (houten) staketsels. Aan de buitenzijde van de wallen stond een dubbele doornhaag.
De wallen konden worden bereikt door verscheidene poortjes en ter plaatse van het huidige Stadhuisplein kon het geschut middels een schoor op de wallen worden gevoerd. 

De buitenste of kleine wal - tussen de twee grachten - was een singelwal en werd oorspronkelijk door de bewoners van Stratum gebruikt als kerkweg naar Woensel. Ter hoogte van het gebouw van het Eindhovens Dagblad en de bocht Emmasingel (richting Keizersgracht) stonden doelen, waarop het jaarlijkse prijsschieten werd georganiseerd. De wallen zelf waren bewandelbaar door drie personen naast elkaar en werden gebruikt als speelplaats voor kinderen.

Bij de Stratumse Poort en bij de Hoge Vonder stonden wachthuizen en ter plaatse van het Stadhuisplein en de Vestdijk respectievelijk één en twee blokhuizen. Wallen en grachten waren eigendom van de stad en vrij van lasten. Zij werden van stadswege schoongehouden van onkruid en afval en de grachten konden zelfs met een schuit worden bevaren. Achter het stadhuis in de Rechtestraat was in de aarden wal een stenen buis gemetseld om het water van de gracht in de stad te laten ten behoeve van de burgers.

Rond 1560 zijn de wallen, die volgens de verklaring uit 1567 op vele plaatsen zijn geslecht, en de grachten, die dan volgens dezelfde verklaringen deels zijn gedempt en door de inwoners van de stad bij hun eigendom getrokken als moeshof, koolhof, weg, boomgaard, weide e.d., nog wel aanwezig blijkens de stadsplattegrond. De drie stadspoorten zijn van steen opgetrokken en hebben torens. Naast de Hoge Vonder - hoek Kerkstraat/Keizersgracht - ligt de paardenmarkt.

Op 3 januari 1554 had een grote brand meer dan 150 huizen in as gelegd, zowel binnen als buiten de wallen. Mede doordat het grootste deel van de bevolking door de brand zijn huisraad, koopmanschap en roerend goed is kwijtgeraakt, is de bevolking rond 1560 zeer verarmd. Vóór de brand waren de huizen gedekt met rieten daken en gebouwd met houtwerk in de muren (vakwerk); zij lagen willekeurig aan te nauwe, te korte en te kromme straten.

De bouwverordening van Willem van Oranje van 9 april 1554 beval dan ook, dat alle huizen - ook in de achterstraten en ook die niet waren afgebrand - gedekt dienden te worden met een harde dakbedekking van leien of pannen. De Markt moest worden rechtgetrokken aan de zijde van de Rechtestraat en de Kerkstraat en de Begijnenstraat moesten worden verbreed tot tenminste 40 voet (12 meter) en worden rechtgetrokken. Huizen met twee woonlagen verdienden voorkeur boven huizen met één woonlaag en alle huizen (stenen èn houten) moesten in één lijn langs straten en markt worden gebouwd naar het voorbeeld van 's-Hertogenbosch. Blijkens een gevelsteen werd het gasthuis/stadhuis al in 1554 herbouwd en voorzien van een uurwerk.
Latere verklaringen geven aan, dat rond 1560 in de stad ongeveer 350 huizen staan, voor het merendeel bewoond door kooplieden en handwerkers.

De borgemeestersrekening over 1555/1556 levert ons gegevens over herstelwerkzaamheden aan het houtwerk van de Hoge Vonder, de linde op de Markt, de sluis, de stadsput, de Gestelse Poort en de stenen Stratumse brug. Daarnaast worden heel partijen zand vervoerd naar de Vrijstraat en de Genderbrug en wordt de toegangsweg naar de stad onder Woensel (de Fellenoord) opnieuw bestraat met houten staken (zg. knuppelweg) Op 21 maart 1556 gaf koning Philips II een aantal bevelen om de misbruiken rond de Eindhovense marktdagen uit te bannen en op 7 april 1557 staat hij de stad toe dubbel weggeld te heffen voor de tijd van 12 jaar. Elke passerende wagen moet dan een halve stuiver en elke kar één oordstuiver betalen, terwijl elke buitenlandse wagen of kar een halve stuiver gaat betalen.

In de stad stonden in de 16e eeuw tenminste 54 huizen met een eigennaam, waaronder vijf van de zeven brouwerijen die de stad rijk was en een verwerij. 

Buiten de huizen en andere gebouwen bestond de stad uit hoven, hofsteden, weiden, beemden, hopvelden en boomgaarden. De aan de kapittelkerk verbonden geestelijken en de schoolmeester woonden voornamelijk in de buurt van de kerk. De kerk was ook de zetel van de zes broederschappen en schutsgilden, die de stad rijk was. Hieronder nam de H. Kruisbroederschap wel een bijzondere plaats in, zoals uit de borgermeestersrekening van 1555/1556 blijkt: „Item die dekens van den Heylige Cruce, dat sij die passie gespeelt hebben, gegeven III gl. VI st.”. De Tafel van de Heilige Geest, die zetelde in het gasthuis/stadhuis, droeg zorg voor de armen en deelde ,,op die tafel/op die kiste” in de kerk brood, haring, bier, suiker, olie, turf, kleding en schoeisel uit aan de armen. Ook armen in de kraam of bij ziekte konden terugvallen op deze instelling. De beemd in de Goorstraat, waarop het pest- of gasthuisje stond (verdwenen vóór 1569) werd door de Tafel verhuurd. Behalve door giften en jaarlijkse vaste inkomsten werd de kas gespekt door verkoop van kaarsen.
Bij de uitgaven van de Tafel valt op, dat zij een deel van het loon van de schoolmeester betaalde (voor lessen aan arme kinderen?) en dat geld werd uitgegeven om een jongen zijn ambacht te laten leren. Het begijnhof telde in 1526 nog vier woningen waarin 7 begijnen huisden. Rond 1560 zijn slechts vijf begijnen met name bekend: Ariken, Lijn, Luytken, Met en Sijken. De administratie van het begijnhof wordt dan gevoerd door de deken van Eindhoven en de beide kerkmeesters.

Zoals reeds bij de behandeling van het wegenpatroon in de stad is gebleken (toponymen), lijkt de hoofdbron van bestaan van de Eindhovense burgers de linnenlaken- en wollenlakennijverheid te zijn. Twee van de vijf ambachten omvatten deze nijverheid en het linnenlakenambacht is het principaelste” ambacht binnen de stad. In de meer kunstzinnige sector zijn goudsmeden, tinnegieters, boekbinders en schrijnwerkers werkzaam.

226 stadsplattegronden uit 1545-1575
De Vlaamse hoogleraar historische cartografie Bram Vannieuwenhuyze (Universiteit van Amsterdam) en de Nederlandse stadshistoricus Reinout Rutte (Technische Universiteit Delft) deden vier jaar lang onderzoek naar het werk van Jacob van Deventer.
De oudst bewaarde kaarten van Belgische en Nederlandse steden verzameld in één atlas
Tussen ongeveer 1545 en 1575 bracht Jacob van Deventer, die het vak van cartograaf leerde aan de Universiteit van Leuven, de steden van de Oude Nederlanden in kaart. In deze monumentale atlas worden voor de eerste keer alle 226 steden afgebeeld.

Jacob van Deventers kaarten zijn unieke kunstwerken en vormen een onschatbare informatiebron over de steden in de Lage Landen, de meest verstedelijkte regio van Europa. De stadsplattegronden worden geroemd om hun betrouwbaarheid, fraaie uitvoering en uniformiteit.

Over Van Deventers monsterproject, waaraan hij dertig jaar werkte, is verbluffend weinig bekend. In het eerste deel van dit boek komen leven en werk van de cartograaf grondig aan bod, doorspekt met nieuwe inzichten. De plattegronden van de 226 steden zijn in het tweede deel verrijkt met kaarten over de evolutie van de stad. Recente luchtfoto's maken duidelijk in hoeverre de plattegronden van de steden die Jacob van Deventer tekende zijn veranderd.

Over Van Deventers monsterproject, waaraan hij dertig jaar werkte, is verbluffend weinig bekend. In het eerste deel van dit boek komen leven en werk van de cartograaf grondig aan bod, doorspekt met nieuwe inzichten. De plattegronden van de 226 steden zijn in het tweede deel verrijkt met kaarten over de evolutie van de stad. Recente luchtfoto's maken duidelijk in hoeverre de plattegronden van de steden die Jacob van Deventer tekende zijn veranderd.

Het huidige Noord-Brabant is in deze atlas aanwezig met kaarten van Bergen op Zoom, Zevenbergen, Geertruidenberg, Heusden, ‘s-Hertogenbosch, Eindhoven, Megen en Helmond. 

Aantal pagina's: 516
Afmetingen: 36 x30  cm
Verschijningsdatum: 04/04/2018
EAN: 9789077699171
ISBN 978-90-77699-17-1