Parklaan Eindhoven

Villapark Eindhoven
 
In het begin van de twintigste eeuw is op initiatief van Anton Philips door een aantal Eindhovense fabrikanten (J. Bruning, weduwe en kinderen van C. Mennen) een gezamenlijke grondmaatschappij opgericht. Na aankoop van wei- en bouwland in het Dommeldal langs de weg naar Tongelre en de aanleg van de Parklaan hadden zij de mogelijkheid tot de bouw van luxe villa’s met grote tuinen. De Parklaan splitst het villapark in een noord- en zuidzijde, voor 1920 was dit zelfs een benaming voor de panden.

In de zijstraten Merellaan en Koekoeklaan werden kleine blokken of halfvrijstaande herenhuizen gerealiseerd voor de betere middenstand. Ook in de Nachtegaallaan en Fazantlaan werden ruime vrijstaande woningen gerealiseerd maar hier op bescheiden percelen.

Rond 1925 werden in het resterende oostelijke deel woningen gebouwd voor het hogere Philipskader. Het betreft woningen aan de Parklaan, Leeuweriklaan, Lijsterlaan, Fuutlaan en Uiverlaan. De grootste types worden gebouwd aan de Parklaan. Ook veel bestaande villa’s en herenhuizen werden in die tijd door Philips aangekocht. Vanaf 1990 is veel bezit overigens weer afgestoten. Vanaf 1920 bouwt architect J.W. Hanrath in opdracht van Philips blokjes woonhuizen aan de Parklaan, Reigerlaan, Gaailaan, Pauwlaan en Kwartelstraat.

Vanaf 1910 wordt de wijk aangevuld met twee kerken en een school. 

Rond 1930 is Villapark Tongelre vrijwel voltooid. Pas na de oorlog zijn de nog resterende open plekken aan Zilvermeeuwstraat en Parklaan (oostelijk van de Goorstraat) opgevuld met woningen. In 2021 wordt [misschien] aan de Parklaan 30 de laatste villa gebouwd.

Grote villa’s zijn inmiddels veelal in gebruik als kantoor of verpleeghuis. De RK kerk aan de Fazantlaan heeft plaats gemaakt voor appartementen en halfvrijstaande woningen.

Het hieronder beschreven gebied maakt onderdeel uit van het beschermde stadsgezicht Villapark Tongelre. Relatief veel panden staan op de gemeentelijke monumentenlijst of zijn aangewezen als rijksmonument.

De belangrijkste ontsluiting van Villapark Tongelre is de oost-west verbinding van de Parklaan en in veel mindere mate de Fuutlaan. Aan de westzijde is de Nachtegaallaan een belangrijke verkeersontsluiting en aan de zuidzijde wordt de aansluiting op de Tongelresestraat voornamelijk verzorgd door Valklaan, Pelikaanlaan en Kievitlaan.

Aan de noordkant eindigt de woonbebouwing abrupt vanwege het aan de overzijde van de Fuutlaan gelegen spoorwegemplacement. De zuidoostelijke begrenzing wordt gevormd door de lintbebouwing langs de Tongelresestraat. In het zuidwesten grenst de wijk van oorsprong al aan het bedrijfscomplex van de Nutsbedrijven. Ook de Picusbedrijven waren aan deze zijde gesitueerd. Dit laatste bedrijventerrein ligt braak en wordt ontwikkeld ten behoeve van woningbouw. De westgrens tenslotte wordt gevormd door de Dommel. Door het contrast met de omgeving zou de buurt gemakkelijk een introvert karakter kunnen hebben, maar dit is geenszins het geval. Met name de Parklaan staat in directe verbinding met de binnenstad en het stationsgebied zorgt met zijn brede profiel voor een zeer gemakkelijke bereikbaarheid van vrijwel alle straten. Dit is ook te merken aan de hoge parkeerdruk. Van groot belang is het groene karakter van de Parklaan. De breedte van de straat, de beplanting, de grachten (en aangrenzende Dommel) met poortbruggen en vooral de waardevollen, uitgestrekte aangrenzende tuinen met zichtassen op de villa’s geven het gebied een duidelijke meerwaarde. In het gehele gebied zijn, soms belangrijke, restanten van straatbeplanting en straatverlichting terug te vinden.

Ook het plantsoen bij de Zilvermeeuwstraat is belangrijk voor het beeld. Het kenmerkt zich door een breed open front naar de Parklaan en een minder breed front met massale, lage beplanting aan de kant van de Zilvermeeuwstraat. Door de diagonale doorsnijding, de haaks op elkaar staande voetpaden en de asymmetrisch aangebrachte vierkante bloemvlakken, is het een mooi voorbeeld van de ‘moderne’ tuin zoals die in het jaar van aanleg, 1955, in zwang was en typerend voor de vernieuwing die de plantsoenendienst onder leiding van Fontaine nastreefde.

Parklaan ruim 100 jaar jong

Een stad is een levend mechanisme, die groeit, verandert en ook weer vervalt. Steden bestaan niet: ze worden gemaakt. Elke stad is het steeds veranderende product van een specifiek tijd en ruimtelijke invullingen. Echter, in het Villapark staat de tijd behoorlijk stil: ondanks de vele veranderingen blijft de Parklaan en veel straten in het Villapark redelijk onveranderd.

De stad leeft in de tijd. Hoe kort de geschiedenis van een afzonderlijke straat ook mag zijn, iedere straat geeft vorm aan de stad door de verschillende tijdlagen van haar geschiedenis tot één enkel, betekenisvol sfeer samen te voegen. Maar die sfeer ligt niet voor altijd vast, smaak en schoonheid veranderen maar het villapark heeft zijn glorie nog niet verloren. Belangrijk blijft zoveel mogelijk de woonfunctie te behouden, groene tuinen en openbaar groen stimuleren. De nieuwe stenen bestrating en vergroening van de Parklaan geeft weer glans aan het Villapark, terwijl zo'n 100 jaar geleden het asfalt als mooiste werd gezien.