Parklaan
Rond 1900 vestigde de Eindhovense lucifersfabrikant Mennen zich in de weilanden van Tongelre en bouwde daarop zijn buitenverblijf nu Parklaan 52.
binnenkort
Beschrijving van alle panden aan de Parklaan, in vier delen en intro.
Waarom heeft de Haviklaan een plantsoentje, alle bewoners van de Haviklaan en veel meer.
De Gaailaan ligt tussen de Haviklaan en de Pauwlaan in het Villapark van Eindhoven. Een mooi blok met Hanrath woningen en gelukkig is hier de Philips modernisering drang tegengehouden. Aantal bijzondere bewoners in deze straat.
Beschrijving van een aantal literaire bewoners. Beschrijving van de gedenksteen die in 1922 onthuld werd.
Een straat vol met Hanrath's huizen en gebouwen. Bijzondere bewoners en veel ansichtkaarten voor deze bijzondere straat
Valklaan 2 was de woning waar de officiele opening is geweest van de 42 huizen die door de Woningbouwvereeniging RK Middenstandfeest in het Villapark zijn gebouw. aandacht voor Sigarenfabriek/Apollohuis
Het merendeel van de huizen in de Sperwerlaan zijn rond 1920 gebouwd. De afwijkende huisnummer zijn later gebouwd: 4-ABC in 1929, 3-A in 1933 en 3-BC in 1930. Hierna is er niets meer veranderd in de Sperwerlaan. Behalve het wit schilderen van een blok huizen,
De woningen in de Roeklaan zijn gebouwd door woningbouwvereniging R.K. Middenstand. Bouwperiode 1920/1921. Uittelijk hebben de panden veel overeenkomst met de huizen in de Valklaan en Pauwlaan.
Bijzondere laan, met een variatie aan panden, die paralel loopt met de Parklaan en het watertje de laak.
Ontstaan van het Villapark
Volgens de kadaster kaart van 1832 was het gebied dat nu villapark heet, weids en landelijk met langs de Dommel natte graslanden die door boeren als hooiland werden gebruikt. Verderop werden de weilanden afgewisseld door akkers en percelen hakhout. Dit alles werd doorsneden door een waterloop met de naam Laak of Lakerloop. De Laak vindt zijn oorsprong in Riel, op de grens van Stratum en Geldrop, vormde de natuurlijks grens tussen Stratum en Tongelre.
Rond 1874 kreeg de gemeente Eindhoven interesse voor het Tongelrese gebied, maar Tongelre hield Eindhoven op afstand. Toch bleef Eindhoven streven naar een verbindingsweg met Tongelre. Het dorp Tongelre torpedeerde dit plan met het argument dat de weg voor hen veel te duur uit zou vallen. Een nieuwe poging deed Eindhoven in 1894 om samen met Tongelre een weg aan te leggen vanaf de Dommel naar de provinciale weg (Tongelresestraat), maar tevergeefs. Het inventieve Eindhoven kocht echter al de grond voor de Verlengde of Dode Nieuwstraat, nu Dommelstraat.
Rond 1900 vestigde de Eindhovense lucifersfabrikant Mennen zich in de weilanden van Tongelre, waar nu het pand van Van Lanschot Bankiers staat, Parklaan 52. Anton Philips was de tweede die de landelijke rust van Tongelre opzocht. Hij bouwde er in 1907 huize De Laak. De derde bewoner van het Villapark in wording was sigarenkistjesfabrikant Bruning in villa Elsheim, het huidige verpleeghuis Dommelhoef. De steenfabrikant Glaudemans was de vierde industrieel die zich vestigde op de hoek Parklaan /Stationsstraat.
Rond 1907 werd duidelijk dat de ontwikkelingen anders gingen lopen dan Eindhoven en Tongelre hadden verwacht. Met de vestiging van dr. A.F. Philips en J.H.J. Bruning net over de Dommel, veranderde de financiële positie van Tongelre.
In 1907 werd door genoemde fabrikanten tezamen met de erven C.H.F. Mennen de Bouwgrondmaatschappij Stratum-Tongelre in het leven geroepen met tot doel grond aan te kopen, een wegenplan uit te zetten, bouwpercelen te verkopen en woningen te bouwen.
Huidige huisnummer Parklaan | oud huisnr | bouwjaar | eerste bewoner | beschreven in deel |
---|---|---|---|---|
99 | 17 en 97 | 1907 | A.F. Philips-de Jongh | 1 |
97 (ingang was Nachtegaallaan 1) | - | 1907 | J. Brüning | 1 |
95 | 15 | 1916 | R.P.P.A.M. Mignot-Deurvorst | 1 |
93 | 13 | 1916 | Mr. G.H. de Jongh-van Deventer | 1 |
91 | 11c | 1924 | P F S (Frans) Otten | 1 |
89 | 11b | 1924 | Dr. van Anrooy | 1 |
87 | 11a | 1924 | N. A. J. Voorhoeve | 1 |
85 | 11 | 1911 | Th.E.M. de Haes | 2 |
83 | - | 1928 | C.E.J. de Haes | 2 |
81 a c | - | (?) 1988 | 2 | |
81 | 9 | 1915 | Charles E.J. de Haes-Brands | 2 |
79 | 7 | 1919 | F.J. Harterink-de Bruin | 2 |
77 | 5 | 1919 | S. Wolf-Polak | 2 |
75 | 3 | 1919 | H.M.H. Reufel-Grehs | 2 |
73 | 1 | 1919 | H. Filippo-Raske | 2 |
Parklaan 71 t/m 35 geen panden | ||||
33 | - | 1954 | - | 2 |
31 | - | 1954 | - | 2 |
29 | - | 1954 | - | 2 |
27 | - | 1954 | - | 2 |
25 | - | 1954 | - | 2 |
23 | 1 (1927) | 1924 | A.J. Zoetmulder | 2 |
Geen pand op 21 | ||||
19 | - | 1979 | - | 2 |
17 | 1 i | 1930 | Lorentz-lyceum | 2 |
15 | 1 H ? | 1930 | - | 2 |
13 | 1 F ? | 1930 | Mr. W. E. A. de Graaff | 2 |
11 | 1 E ? | 1930 | Ir. F. J. Philips | 2 |
1 | 1 | 1922 | J.B. Rodenburg | 2 |
Huidige huisnummer Parklaan | oud nr. | bouwjaar | eerste bewoner | beschreven in deel |
---|---|---|---|---|
66 | - | 1934 | A Hoppenbrouwers-Kievits | 3 |
64 a, b, c | - | 1970 | Kantoorgebouw | 3 |
62 | 30 | 1907 | J.H. Glaudemans-van Haaren | 3 |
60 | 28 | 1911 | F. C. A. E. van Dissel-van Thiel | 3 |
60a | - | 20?? | Kantoorgebouw | 3 |
58 | 26 | 1911 | A C E P Bisdom - Ramondt | 3 |
56a | - | 1934 | P. Hegener | 3 |
56 | 24 | 1916 | (F. J.) C van Dijck-Huismans | 3 |
54 | 22 | 1916 | J. Elias | 3 |
54a | - | kantoorgebouw | 3 | |
52 | 20 | 1920 | J.L. Wijers - Mennen | 3 |
50 | 18 | 1920 | C. J. de Haes | 3 |
48 | 16 | 1919 | J.L.M. Raupp-Meeuwissen | 4 |
46 | 14 | 1914 | J. R. Bouten | 4 |
44 | 12 | 1914 | P. G. Cath | 4 |
42a | - | 1926 | A. Mohr-Redelé | 4 |
42 | 10 | 1908 | C.L.J. Schröder-van Gardinge | 4 |
40 | 8 | 1919 | Mr. H. F. van Walsem - De Bois | 4 |
38 | 6 | 1919 | Jhr. W. Six of G. Holst-Dittlof Tjassens | 4 |
36 | 4 | 1908 | G. Damman / ? J.J. Klaassen-Herman | 4 |
34 | 2 | 1916 | A.C.J.M. Schellens-van Wijks | 4 |
34 a | 2 | 1916 | Kantoorgebouw | 4 |
34 b | - | 1950 | Kantoorgebouw | 4 |
32 | - | 1939 | W.N.J. Baekers | 4 |
30 | - | 2016/2018 | - | 4 |
28 | - | 1929 | Jr. E. Hijmans | 4 |
26 | - | 1929 | Ir. Adriaan Knappert-Philips | 4 |
24 a | - | 1930 | W. J. Waterman | 4 |
24 | - | 1930 | A. M. H. Thomann | 4 |
22 a | - | 1930 | J. Boon | 4 |
22 /22 -0 | 1929/ | Mr. Victor. G. G. M. Dubois / J de Heas | 4 | |
20 | - | 1954 | 4 | |
18 | - | 1954 | - | 4 |
16 | - | 1954 | - | 4 |
14 | - | 1963 | Bonts-de Lint | 4 |
12 | - | 1992 | kantoorgebouw | 4 |
Villapark Eindhoven
In het begin van de twintigste eeuw is op initiatief van Anton Philips door een aantal Eindhovense fabrikanten (J. Bruning, weduwe en kinderen van C. Mennen) een gezamenlijke grondmaatschappij opgericht. Na aankoop van wei- en bouwland in het Dommeldal langs de weg naar Tongelre en de aanleg van de Parklaan hadden zij de mogelijkheid tot de bouw van luxe villa’s met grote tuinen. De Parklaan splitst het villapark in een noord- en zuidzijde, voor 1920 was dit zelfs een benaming voor de panden.
In de zijstraten Merellaan en Koekoeklaan werden kleine blokken of halfvrijstaande herenhuizen gerealiseerd voor de betere middenstand. Ook in de Nachtegaallaan en Fazantlaan werden ruime vrijstaande woningen gerealiseerd maar hier op bescheiden percelen.
Rond 1925 werden in het resterende oostelijke deel woningen gebouwd voor het hogere Philipskader. Het betreft woningen aan de Parklaan, Leeuweriklaan, Lijsterlaan, Fuutlaan en Uiverlaan. De grootste types worden gebouwd aan de Parklaan. Ook veel bestaande villa’s en herenhuizen werden in die tijd door Philips aangekocht. Vanaf 1990 is veel bezit overigens weer afgestoten. Vanaf 1920 bouwt architect J.W. Hanrath in opdracht van Philips blokjes woonhuizen aan de Parklaan, Reigerlaan, Gaailaan, Pauwlaan en Kwartelstraat.
Vanaf 1910 wordt de wijk aangevuld met twee kerken en een school.
Rond 1930 is Villapark Tongelre vrijwel voltooid. Pas na de oorlog zijn de nog resterende open plekken aan Zilvermeeuwstraat en Parklaan (oostelijk van de Goorstraat) opgevuld met woningen. In 2021 wordt [misschien] aan de Parklaan 30 de laatste villa gebouwd.
Grote villa’s zijn inmiddels veelal in gebruik als kantoor of verpleeghuis. De RK kerk aan de Fazantlaan heeft plaats gemaakt voor appartementen en halfvrijstaande woningen.
Het hieronder beschreven gebied maakt onderdeel uit van het beschermde stadsgezicht Villapark Tongelre. Relatief veel panden staan op de gemeentelijke monumentenlijst of zijn aangewezen als rijksmonument.
De belangrijkste ontsluiting van Villapark Tongelre is de oost-west verbinding van de Parklaan en in veel mindere mate de Fuutlaan. Aan de westzijde is de Nachtegaallaan een belangrijke verkeersontsluiting en aan de zuidzijde wordt de aansluiting op de Tongelresestraat voornamelijk verzorgd door Valklaan, Pelikaanlaan en Kievitlaan.
Aan de noordkant eindigt de woonbebouwing abrupt vanwege het aan de overzijde van de Fuutlaan gelegen spoorwegemplacement. De zuidoostelijke begrenzing wordt gevormd door de lintbebouwing langs de Tongelresestraat. In het zuidwesten grenst de wijk van oorsprong al aan het bedrijfscomplex van de Nutsbedrijven. Ook de Picusbedrijven waren aan deze zijde gesitueerd. Dit laatste bedrijventerrein ligt braak en wordt ontwikkeld ten behoeve van woningbouw. De westgrens tenslotte wordt gevormd door de Dommel. Door het contrast met de omgeving zou de buurt gemakkelijk een introvert karakter kunnen hebben, maar dit is geenszins het geval. Met name de Parklaan staat in directe verbinding met de binnenstad en het stationsgebied zorgt met zijn brede profiel voor een zeer gemakkelijke bereikbaarheid van vrijwel alle straten. Dit is ook te merken aan de hoge parkeerdruk. Van groot belang is het groene karakter van de Parklaan. De breedte van de straat, de beplanting, de grachten (en aangrenzende Dommel) met poortbruggen en vooral de waardevollen, uitgestrekte aangrenzende tuinen met zichtassen op de villa’s geven het gebied een duidelijke meerwaarde. In het gehele gebied zijn, soms belangrijke, restanten van straatbeplanting en straatverlichting terug te vinden.
Ook het plantsoen bij de Zilvermeeuwstraat is belangrijk voor het beeld. Het kenmerkt zich door een breed open front naar de Parklaan en een minder breed front met massale, lage beplanting aan de kant van de Zilvermeeuwstraat. Door de diagonale doorsnijding, de haaks op elkaar staande voetpaden en de asymmetrisch aangebrachte vierkante bloemvlakken, is het een mooi voorbeeld van de ‘moderne’ tuin zoals die in het jaar van aanleg, 1955, in zwang was en typerend voor de vernieuwing die de plantsoenendienst onder leiding van Fontaine nastreefde.
Parklaan ruim 100 jaar jong
Een stad is een levend mechanisme, die groeit, verandert en ook weer vervalt. Steden bestaan niet: ze worden gemaakt. Elke stad is het steeds veranderende product van een specifiek tijd en ruimtelijke invullingen. Echter, in het Villapark staat de tijd behoorlijk stil: ondanks de vele veranderingen blijft de Parklaan en veel straten in het Villapark redelijk onveranderd.
De stad leeft in de tijd. Hoe kort de geschiedenis van een afzonderlijke straat ook mag zijn, iedere straat geeft vorm aan de stad door de verschillende tijdlagen van haar geschiedenis tot één enkel, betekenisvol sfeer samen te voegen. Maar die sfeer ligt niet voor altijd vast, smaak en schoonheid veranderen maar het villapark heeft zijn glorie nog niet verloren. Belangrijk blijft zoveel mogelijk de woonfunctie te behouden, groene tuinen en openbaar groen stimuleren. De nieuwe stenen bestrating en vergroening van de Parklaan geeft weer glans aan het Villapark, terwijl zo'n 100 jaar geleden het asfalt als mooiste werd gezien.
Het fotoboek ‘Kijk op de Wijk – 110 jaar Villapark Eindhoven’. Fotograaf Sylvia Huijsmans en redacteur Marjon Vreeswijk geven hun kijk op het Eindhovense Villapark, gelegen voormalige dorp Tongelre.
Jan Spoorenberg beschrijft in het kort de geschiedenis van de Villapark tot nu. Het boek bevat veel mooie foto’s van alle straten uit de wijk. Leuk zijn de beelden van oude en huidige situaties. Het geheel schetst een mooi tijdsbeeld van deze monumentale wijk. Voor oud- en huidige bewoners heel herkenbaar, omdat de tijd in het Villapark stil staat, alleen de bewoners veranderen.
In dit fotoboek is te zien wat er sinds 1907 veranderd
is. En wat (gelukkig) niet.
Het boek, 1e druk 2018, bevat 140 pagina's, zo'n 200 foto's en boek is gemaakt in opdracht van de buurtvereniging Villapark Eindhoven (https://villaparkeindhoven.nl/)
September 2018, In eigen beheer uitgegeven bij Boekengilde
ISBN 978-94-6323-320-0
bestellingen via e-mail: bestuur@villaparkeindhoven.nl (€17,75)
Een 2e druk is eind december 2019 uitgekomen.
3e druk maart 2021 verschenen.
Online te bekijken op: https://villaparkeindhoven.nl/fotoboek-kijk-op-de-wijk/
Erratum (1e en 2e druk): de brand bij ‘De Rietvink’ was niet in 1928, maar in 1938.
3e druk is nog te bestellen
In 't Villapark.
Ons Villapark. in Eindhovensch dagblad 03-02-1922
Vililapark! schoon Villapark, zijt gij het?
Met uw vettige slijk, uw kledderige wegen, uw smerige plassen. Moeten hier langs uwe bewoners gaan, uwe bewoners, die toch ook wel een duit in het belasting-zakje doen.
Is het in Groot-Eindhoven ergens lijkeriger, modderiger, poeieriger dan hier aan
uw hoofdweg — Parklaan — om te proesten. Alles en iedereen klaagt er van, en vraagt zich af, hoe lang dit nog duren moet.
Helaas, helaas die bezuinigings-bacil doet
ons vreezen, ons Villaparkbewoners, die toch zoolang reeds naar riool en trottoir uitzien.
In alle dorpen om vroeger Eindhoven heen, trottoirs keurig droog, men kan er wandelen, nu het Villapark nog drijft en modder blijft.
Edoch 't is grappig om aan te zien* voor buitenstaander en luisteraar. Kijk, dat leutige vrouwtje op haar hakjes, hakstappen, dan op haar teentjes, hup-springen. Ik fiets liever roept een haar toe.
Niet lang, antwoord ze jolig, toen de fietser slipte en lekker vol slijk zat. „De oude bad- en zweminrichting" grijnsde een ander hadden ze dáár wat minder en hier wat meer uitgegeven, nijdigde een juffer zonder overschoenen.
Villapark Eindhoven is een van de 300 beschermde stadsgezichten.
Er zijn vijf beschermde stadsgezichten in de gemeente Eindhoven: Villapark Tongelre, Villapark Den Elzent, Riel, Het Witte Dorp en Philipsdorp. Zie https://www.eindhoven.nl/gebiedsgerichte-criteria. Lees vooral de regels waaraan het Villapark is onderhevig:
https://www.eindhoven.nl/sites/default/files/2021-12/Welstandsnota-Villapark-Tongelre.pdf
Naast de criteria die direct worden ontleend aan de gebiedseigen architectonische en stedenbouwkundige karakteristiek gelden er voor een aantal typen bouwwerken nog aanvullende criteria.
eind 1899
Rond 1900 vestigde de Eindhovense lucifersfabrikant Mennen zich in de weilanden van Tongelre en bouwde daarop zijn buitenverblijf nu Parklaan 52.
1907
Vanaf 1907 kreeg de Parklaan meer bebouwing. Als eerste vaste bewoner vestigde de gloeilampenfabrikant Anton Philips zich in de door hem gebouwde villa De Laak (Parklaan 99) en ook J. Brüning, de oprichter van de sigarenkistjesfabriek Picus. Hij liet villa Elsheim bouwen Parklaan 97. De steenfabrikant Glaudemans bouwde zijn villa aan de Parklaan 62
1908
G. Damman
procuratiehouder bouwt Parklaan 36
1911
In 1911 worden weer twee villa’s aan de Parklaan opgeleverd, nummer 58-60 en nummer 85. Parklaan 58-60 werd gebouwd. Op 60 door de linnenfabrikanten Van Dissel en op 58 A. Bisdom (Van den Briel & Verster) Parklaan 85 is gebouwd door E. J. de Haes en Th. E. M. de Haes
Op Parklaan 85 bouwde sigarenfabrikant Meerstadt zijn woning. Nu bevindt onder andere makelaarskantoor Van Stekelenburg Rooijakkers B.V. zich in het pand.
1916
Parklaan 95: Villa Gran Ville is in opdracht van de tabaksfabrikant Remi P.P.A.M. Mignot
Parklaan 56 "Het Stroohuis", gebouwd voor kistenfabrikant F.J. van Dijck en werd bewoond door de familie van zeepfabrikant Redelé.
Parklaan 54 "De Gooren", een enorme villa op dito perceel, door architect Hanrath voor Elias in 1916 gebouwd
Parklaan 34 villa de Driehoek voor de textielfabrikant A. C. J. M. Schellens
1917
De villa die tegenwoordig onderdak biedt aan het Academisch Genootschap op nummer 93 werd in 1917 opgetrokken door sigarenfabrikant De Jongh. De Jongh was een broer van de echtgenote van Anton Philips.
1920
Bijzonder mooi is dit blok van twee villa's die dateren uit het begin van de twintigste eeuw.
Hoek Parklaan / Merellaan
1922
Het buitenverblijf van C. Mennen uit 1899 is afgebroken en hiervoor kwam het monumentale pand dat in 1922 gebouwd werd door lucifersfabrikant J.L. Wijers - Mennen (luciferfabriek) In dit pand aan de Parklaan 52 zetelt nu Van Lanschot Bankiers.
Het enige huis dat in de Parklaan is afgebroken. Het huis is in 1973/1974 afgebroken in verband met bouwwerkzaamheden ten behoeve van de herstructurering van de rondweg en de bouw van de spoorwegtunnel.
1924
In 1924 liet A.J. Zoetmulder, hoofdredacteur van het Eindhovense Dagblad Huize "de Zandhoek" bouwen
Philips, N.V. woonde 2 herenhuizen op Parklaan nummer 89 en 91
1928
Parklaan 83 (1928) C.E.J. Haes
1929
Parklaan 22 (1929) Haes, J. de B
Parklaan 24 (1929) Philips, N.V. B
Parklaan 24a (1929) Philips, N.V. B
Parklaan 26 (1929) Philips, N.V.
Parklaan 28 (1929) Jhr. Ir. R.E. Trip
1930
Parklaan 11 (1930) Ir. F. J. Philips (Frits)
Parklaan 13 (1930) Mr. W. E. A. de Graaff
Parklaan 15 (1930) Lorentz Lyceum vanaf 1936
Parklaan 17 (1930) Lorentz Lyceum